Chào các các bạn, có biết rằng việc thụ phấn quan trọng đến mức nào không? Các loài thụ phấn như ong và bướm đóng vai trò thiết yếu trong quá trình thụ tinh cho cây trồng, giúp chúng sinh sản và góp phần lớn vào năng suất nông nghiệp.

Hơn 40% các loài động vật không xương sống đặc biệt là nhóm thụ phấn đang đối mặt với nguy cơ tuyệt chủng, và châu Âu hiện là nơi cư trú của khoảng 9,2% số loài ong đang bị đe dọa (IUCN, 2015).

Nếu các loài thụ phấn này biến mất, hàng loạt loài thực vật sẽ không thể tiếp tục sinh sôi, buộc con người phải dùng đến phương pháp thụ phấn nhân tạo với chi phí rất cao để duy trì mức sản xuất nông nghiệp hiện tại.

Tác động của loài thụ phấn đối với nông nghiệp

Các loài thụ phấn, đặc biệt là ong nhà và ong hoang dã, chịu trách nhiệm cho khoảng 70% việc thụ phấn của toàn bộ các loài thực vật trên toàn cầu, đóng góp vào khoảng 35% tổng sản lượng thực phẩm toàn cầu.

Trong vòng 50 năm qua, năng suất nông nghiệp đã tăng khoảng 30%, phần lớn nhờ vào hoạt động của loài thụ phấn.

Trên quy mô toàn thế giới, hơn 90% các loài cây trồng chủ lực đều hưởng lợi từ sự ghé thăm của các loài thụ phấn, trong đó ong là nhóm phổ biến nhất, theo sau là ruồi loài tham gia vào quá trình thụ phấn của khoảng 30% số cây trồng.

Nhờ dịch vụ của loài thụ phấn, sản lượng nông nghiệp toàn cầu tăng lên khoảng 260 tỷ Euro mỗi năm (Lautenbach, 2012). Ở châu Âu, khoảng 80% các loài cây trồng phụ thuộc vào thụ phấn do côn trùng thực hiện (EFSA, 2009).

Vai trò của loài thụ phấn hoang dã

Các loài thụ phấn hoang dã giữ vai trò không thể thay thế trong hệ sinh thái. Ước tính khoảng 87,5% số loài thực vật có hoa hoang dã trên thế giới cần đến sự thụ phấn của động vật để sinh sản, con số này lên đến 94% tại các khu vực nhiệt đới và khoảng 78% ở các vùng ôn đới (IPBES, 2017).

Trong số 20.077 loài ong (Apoidea) đã biết, phần lớn là loài hoang dã; chỉ một số ít được con người thuần hóa như ong mật phương Tây (Apis mellifera) và ong mật phương Đông (Apis cerana).

Suy giảm số lượng loài thụ phấn và nguyên nhân

Sự suy giảm của loài thụ phấn, đặc biệt là nhóm hoang dã, bắt nguồn từ nhiều nguyên nhân khác nhau. Các phương pháp canh tác hiện đại như độc canh, phá rừng, sử dụng thuốc trừ sâu và phân mảnh môi trường sống tự nhiên đã tạo ra điều kiện sống khắc nghiệt cho nhiều loài thụ phấn.

Hậu quả là số lượng các loài thụ phấn hoang dã đã giảm đáng kể, khiến các loài thuần dưỡng như ong mật trở nên ngày càng quan trọng trong việc thụ phấn cho cây trồng.

Tại châu Âu, gần một nửa số loài côn trùng đang suy giảm, và một phần ba có nguy cơ tuyệt chủng. Biến đổi môi trường sống và ô nhiễm là hai trong số những nguyên nhân chính. Sự phát triển nông nghiệp mạnh mẽ trong sáu thập kỷ qua cùng việc sử dụng thuốc trừ sâu tổng hợp đã góp phần đáng kể vào sự suy giảm đa dạng sinh học và loài thụ phấn.

Hệ quả từ việc suy giảm loài thụ phấn

Nếu xu hướng hiện tại tiếp tục, các loài thụ phấn có thể tuyệt chủng chỉ trong vài thập kỷ tới, kéo theo những hậu quả nghiêm trọng cho hệ sinh thái toàn cầu.

Côn trùng là nền tảng cấu trúc và chức năng của hầu hết các hệ sinh thái trên trái đất, và sự mất đi của chúng sẽ phá vỡ chuỗi thức ăn cũng như sự đa dạng sinh học.

Khôi phục môi trường sống cho loài thụ phấn

Để bảo vệ loài thụ phấn, điều cần thiết là phải khôi phục môi trường sống tự nhiên, giảm sử dụng hóa chất nông nghiệp và cải tiến phương pháp canh tác. Các biện pháp như trồng hàng rào cây bụi, tạo lề ruộng xanh, và luân canh cây họ đậu có thể giúp tăng số lượng và sự đa dạng của loài thụ phấn.

Những kỹ thuật nông nghiệp sinh thái này không chỉ có lợi cho côn trùng thụ phấn mà còn hỗ trợ kiểm soát sâu bệnh tự nhiên, giảm sự phụ thuộc vào thuốc trừ sâu.

Vai trò của kỹ thuật sinh thái

Kỹ thuật sinh thái, chẳng hạn như trồng dải hoa hoặc hàng rào cây dọc rìa ruộng, có thể giúp gia tăng số lượng loài thụ phấn hoang dã. Việc luân canh cây họ đậu cũng thúc đẩy sự đa dạng loài, đặc biệt là ong nghệ loài có thể nâng cao năng suất cây trồng và lợi nhuận cho nông dân. Bên cạnh đó, những kỹ thuật này còn hỗ trợ sự tồn tại của các loài thiên địch, làm giảm sự cần thiết của thuốc hóa học.

Giảm sử dụng thuốc trừ sâu

Để những biện pháp khôi phục môi trường sống đạt hiệu quả, cần giảm tối đa việc sử dụng thuốc trừ sâu đặc biệt là thuốc diệt côn trùng và nấm, vốn có hại cho loài thụ phấn và làm gián đoạn hệ sinh thái kiểm soát sâu bệnh tự nhiên.

Việc giảm lượng hóa chất sử dụng sẽ tạo điều kiện cho quần thể côn trùng thụ phấn phục hồi, đảm bảo vai trò thiết yếu của chúng trong việc duy trì đa dạng sinh học.

Giá trị kinh tế của kiểm soát sinh học

Trong nhiều hệ thống nông nghiệp, kiểm soát sinh học vẫn là một phương pháp chưa được khai thác đúng mức, dù rất hiệu quả về mặt kinh tế và thân thiện với môi trường trong việc quản lý sâu hại cây trồng.

Phương pháp này góp phần bảo tồn đa dạng sinh học cả trong và ngoài khu vực canh tác, hỗ trợ phát triển nông nghiệp bền vững.

Bảo vệ loài thụ phấn là điều thiết yếu để duy trì năng suất nông nghiệp và sự cân bằng của hệ sinh thái tự nhiên.

Chúng ta cần hành động ngay để thay đổi các thực hành nông nghiệp, khôi phục môi trường sống, giảm sử dụng thuốc hóa học và áp dụng kỹ thuật sinh thái nhằm đảm bảo sự sống còn của loài thụ phấn và sự ổn định lương thực cho thế hệ tương lai.